Czym jest i kiedy stosujemy ewaluację ex-post?

Decydując się, na przeprowadzenie danego projektu bądź programu, warto zadać sobie pytanie o efektywność działań, a także zadbać o to, aby była ona jak najwyższa. W tym celu warto przeprowadzać badania ewaluacyjne, które jako proces wykazują się regularnością ich powtarzania, a przy tym stanowią źródło obiektywnych ocen na temat realizowanego programu czy wybranych projektów. Przy czym przedmiotem badania może być każdy z etapów realizacji projektu/programu.

Procesy badawcze orientują się na różnych etapach realizacji projektów

Wyróżnia się kilka rodzajów ewaluacji:

• ewaluacja ex-post (końcowa) – ma za zadanie wskazać, w jakim stopniu po zakończeniu projektu, udało się osiągnąć postawione cele oraz zaprezentować rekomendacji, umożliwiające lepsze zaplanowanie przyszłych interwencji;
• ewaluacja ex-ante (wstępna)  –  tzw. ewaluacja przedwdrożeniowa; stawia się przed nią zadanie oceny  trafności i spójność założeń programu czy projektu wraz z wskazaniem mogących wystąpić trudności;
• ewaluacja on-going (bieżąca) – odnosi się do całości okresu realizacji projektu/programu, a tym samym odpowiada za uskutecznienie zarządzania projektem czy programem;
• ewaluacja mid-term (w połowie realizacji projektu) – jego głównym celem, jest modyfikowanie przyjętych założeń w takim celu, aby usprawniały one realizację projektu/programu.

Kryteria w badaniach ewaluacyjnych

Przeprowadzając badania ewaluacyjne należy pamiętać o tym, iż powinny one spełniać przyjęte kryteria. Pozwalają one sprawdzić, w jakim stopniu zostały zrealizowane, postawione cele. Wśród kryteriów wymienia się:

• kryterium trafności – wskazuje, w jaki stopniu cele programu odpowiadają występującym problemom;
• kryterium użyteczności  – określa, w jakim stopniu program odpowiada na potrzeby grupy docelowej;
• kryterium efektywności – koncentruje się na stosunku poniesionych kosztów do realnych efektów;
• kryterium skuteczności – stopień zrealizowania postawionego celu;
• kryterium trwałości – dotyczy określenia stopnia, w jakim efekty programu są trwałe.

Badanie, które pozwoli działać lepiej w przyszłości

Skupiając się na ewaluacji ex-post można odpowiedzieć na pytania, zorientowane na stopień osiągnięcia założonych celów danego projektu lub programu, a także:

• odniesionych sukcesów oraz pojawiających się ograniczeń i możliwości;
• wpływu czynników zewnętrznych na realizację postawionego celu;
• skuteczność systemu wdrążania oraz użyteczność programu/projektu.

Ponadto badanie to koncentruje się także na wcześniej wymienionym kryterium trwałości.  Omawiana ewaluacja ma charakter podsumowujący, a tym samym spełnia funkcję wzmacniania odpowiedzialności (wskazanie ciągu przyczynowo-skutkowego między podjętą interwencją i jej efektami) oraz wsparcia procesów uczenia się poprzez weryfikację teorii, założeń oraz paradygmatów dotyczących danej interwencji.